Modern Fransiz Mutfagi’nin vazgecilmezi olan soslarin aslinda Italya’dan, daha dogrusu Floransa’dan Paris’e gittigini biliyor muydunuz? Ya peki Fransizlarin catal kullanmayi bir Floransali’dan ogrendigini?


Gunluk hayatta kullandigimiz, son derece basit aletlerin hikayelerini ogrenmeyi cok eglenci buluyorum. The Florentine dergisinde Catherine Dé Medici (katerine dö mediçi diye okunur) ile ilgili yaziyi okurken bildigimiz catalin hikayesini de ogrenmis oldum. Konu Floransali bir aile ile ilgili oldugundan hemen hikayeyi size aktariyorum. 

Italyancada cok kullanilan bir deyim var, La Buona Forchetta (la buona forketta diye okunur). Turkceye tam cevirecek olursaniz ‘Lezzetli Catal’ demek. Italyancada ise gurme, lezzetli yemek yemeyi seven ve iyi yemekten anlayan kisiler icin kullanilan bir deyim. Simdi biz soframizin vazgecilmezi catalin hikayesine donelim…

Catherine Dé Medici
Catherine Dé Medici

1533 yilinda Catherine Dé Medici (CDM) daha 14 yasindayken, ileride Fransa krali olacak olan Henry II ile evlendirilerek Paris’e tasiniyor. Bu evlilik Fransiz mutfaginin da degisimi oluyor. Unlu Fransiz sef Raymond Oliver CDM’nin Paris’e gelip mutfagi degistirmesine ‘Revolution of 1533’ (1533 Ihtilali) diyor. CDM Fransiz ascilara sos yapimini ogretiyor. CDM Paris’e giderken sadece gastronomi bilgisini degil ceyizinde catali da goturuyor.


Catal ingilizcede fork, italyancada ise forchetta demek. Latincedeki saman tirpani anlamina gelen furca (furka okunur) kelimesinden turetilmis. Eskiden yemekler ya haslanmis ya da kizartilmis olarak hazirlandigindan masada sadece kasik ve bicak olurmus. Hatta cogu zaman sadece bicak olurmus. 1611 yilinda Ingilizin biri catali Italya’dan Ingiltere’ye goturunce Ingiliz din adamlari buna cok karsi cikip ‘Allahin verdigi yemeklere sadece Allahin verdigi el dokunabilir’ diye kullanmayi reddetmisler. 

Ilk catal kullanimi antik Yunan ve Roma donemlerinde goruluyor ama simdiki gibi degil, iki disli catallar. Avrupa’da tekrar kullanilmaya baslamasi 11. yy’da Floransa ve Venedik’de basliyor. Ronesansa kadar da sadece bu sehirdeki kultur seviyesi yuksek aileler masalarinda catala yer veriyorlar. Medici Ailesinin ronesansi baslatmasiyla tum Italya genelinde catal da masadaki yerini aliyor. O gunlerde guzel yemek isteyen, yemekten anlayanlara sadece asil ailelerin catali kullanmasindan dolayi ‘Lezzetli Catal’ anlamina gelen ‘La Buona Forchetta’ denmeye baslamis. 

CDM inatci kisiligi ile masa duzenini de degistiryor. Mesela CDM’den once butun yemekler bir anda sofrada servis edilirmis. CDM bunun bir sirasi oldugunu ve hepsinin bir anda degil, ayri ayri servis edilmesini ogretmis. Hani su hepimizin kafasini karistiran bir suru catal-bicak var ya, o duzeninin annesi CDM diyebiliriz 🙂 Fransizlara herkesin ayri catali, bicagi, kasigi olmasi gerektigini ogreten asil Floransalimiz CDM. 

Sofra Düzeni
Sofra duzenine bir ornek
Medici Ailesi Dunya Sanat Tarihi’ne cok buyuk katkilari olmus bir aile. Hukumdarliklarini surdurmek icin (yaklasik 400 yil) cok vahset islemisler ama yukaridaki gibi ozelliklerini okuyunca bu aileye cok saygi duyuyorum. Hep lezzetli yemekler yemeniz dilegimle …



Reklam